جنگل‌کاری، منبع درآمد جدید کشورها 

همیشه از حماقت پینوکیو ناراحت می‌شدیم. چون گربه نره و روباه مکار او را گول می‌زدند و از او می‌خواستند تا درخت پول بکارد. پینوکیوی ساده‌لوح هم سکه‌های پدر ژپتو را برمی‌داشت و در زمین می‌کاشت. از نمک هم برای کود استفاده می‌کرد.

اما او خبر نداشت که دوستان شیادش شبانه پول‌های او را از زیر خاک برمی‌دارند و هیچ وقت درخت پول نمی‌روید. اما امروزه کاشتن درخت و رسیدن به ثروت دیگر افسانه نیست. حالا دیگر بسیاری از کشورها درخت می‌کارند و از این راه درآمد زیادی را کسب می‌کنند. این راه و روش را پروتکل کیوتو راه‌اندازی کرده است. در سال 1990 سران کشورهای جهان در شهر کیوتو ژاپن دور هم جمع شدند تا برای جلوگیری از گرم‌شدن زمین، اقدامی انجام دهند. انگشت اتهام به سوی یکی از فراوان‌ترین عناصر موجود در جهان دراز بود. کربن و ترکیب گازی آن، دی‌اکسید کربن مهمترین متهم در روند گرم‌شدن زمین شناخته شد و سران کشورها تصمیم گرفتند میزان دی‌اکسید کربن در جو زمین و همچنین میزان انتشار آن را کاهش دهند. نتیجه این نشست پیمان‌نامه‌ای به نام «کیوتو» بود و طبق آن کشورهای جهان موظف شدند برای کاهش دی‌اکسید کربن اقدام کنند. در این پیمان‌نامه، سهم هر کشور از صنعت و انتشار دی‌اکسید کربن مشخص شد و کشورهایی که سهم زیادی از انتشار دی‌اکسید کربن در جهان داشتند، موظف شدند اعتباراتی را برای کاهش انتشار دی‌اکسید کربن در نظر بگیرند. این اعتبارات در کشورهای فقیر و در حال توسعه برای پایه‌ریزی طرح‌هایی چون به کارگیری انرژی‌های نو و پاک مورد استفاده قرار می‌گیرند. ساز و کاری که از آن برای کاهش انتشار دی‌اکسید کربن استفاده می‌شود CDM نام دارد. CDM مخفف کلماتClean Development Mechanism به معنای «ساز و کار توسعه پاک» است. در CDM پروژه‌هایی تعریف می‌شود که به کاهش دی‌اکسید کربن در جهان کمک کند و از آنجایی که جنگل‌های جهان سهم زیادی در جذب دی‌اکسید کربن دارند، احیای جنگل‌های از بین‌رفته (Reforestation) و ایجاد جنگل‌های جدید (Afforestation) بخش ویژه‌ای از پروژه‌های CDM را به خود اختصاص می‌دهند. درختان در فرآیند فتوسنتز، دی‌اکسید کربن را از هوا می‌گیرند و با جذب کربن، اکسیژن باقیمانده را دوباره به هوا باز می‌گردانند. کربن جذب‌شده در بافت‌های گیاه نظیر چوب و برگ ذخیره می‌شود. در فصل خزان، برگ‌ها پس از خشک شدن روی زمین می‌افتند و تجزیه می‌شوند و «ترسیب کربن» در خاک اتفاق می‌افتد. مهندس حامد بهشتی که مدرک کارشناسی ارشد علوم محیط زیست و انرژی‌های نو از دانشگاه بیروت دارد درباره ساز و کار CDM می‌گوید: «پیمان‌نامه کیوتو، ساز و کاری را دارد که کشورها می‌توانند با جنگل‌کاری و احیای جنگل‌ها میزان ترسیب کربن از طریق جنگل‌های ایجادشده را محاسبه کنند و در قبال آن از صندوق کیوتو درآمد داشته باشند.»
او می‌گوید: «CDM در حال حاضر یکی از بازارهای فعال جهانی است و معمولا رابطه مستقیمی با پول نفت دارد. زمانی که در سال گذشته، قیمت هر بشکه نفت افزایش بسیار زیادی داشت، قیمت هر واحد ترسیب کربن بسیار بالا رفت و برخی از کشورها سعی کردند روی آن سرمایه‌گذاری کنند.» کشورهای در حال توسعه می‌توانند با جنگل‌کاری و احیای جنگل از طریق صندوق پیمان‌نامه کیوتو درآمد داشته باشند. این درآمد از محل اعتباراتی تامین می‌شود که کشورهای توسعه‌یافته و صنعتی به دلیل انتشار میزان زیاد دی اکسید کربن می‌پردازند. به زبان دیگر کشورهای توسعه‌یافته به دلیل فعالیت‌های صنعتی خود دی‌اکسید کربن زیادی را در جو زمین منتشر کرده‌اند اما قادر نیستند با کاشت درخت، این میزان را کاهش دهند. به این ترتیب آنها هزینه کاشت و نگهداری جنگل‌ها را به صندوق می‌پردازند و کشورهای در حال توسعه و فقیر می‌توانند با جنگل‌کاری و احیای جنگل‌ها از این اعتبارات استفاده کنند. بنابراین این‌گونه اعتبارات به عنوان درآمدی جدید برای کشورها مطرح هستند. در سال 2001 در شهر بن آلمان، طرح‌های احیا و ایجاد جنگل‌ها مورد بررسی قرار گرفت و کشور چین برای این کار اولین قدم‌ها را برداشت. چینی‌ها اطراف شهر پکن جنگلی دست‌کاشت ایجاد کردند که به کمربند سبز پکن معروف شد. این جنگل حاشیه‌ای، اولین پروژه CDM در جهان برای جنگل‌کاری محسوب می‌شود. بهشتی می‌گوید: «علاوه بر کاشت جنگل، مدیریت پایدار جنگل‌های کاشته‌شده نیز باید در طرح‌های CDM در نظر گرفته شود. مدیریت پایدار جنگل یکی از کلیدی‌ترین نکته‌هایی است که به کشورهای در حال توسعه برای بهره‌برداری و نگهداری از جنگل‌ها کمک می‌کند.»

"پیمان‌نامه کیوتو، ساز و کاری را دارد که کشورها می‌توانند با جنگل‌کاری و احیای جنگل‌ها میزان ترسیب کربن از طریق جنگل‌های ایجادشده را محاسبه کنند و در قبال آن از صندوق کیوتو درآمد داشته باشند" 

در مدیریت پایدار جنگل، بهره‌برداری از محصولات جنگلی نظیر چوب و خاک مرغوب مورد توجه قرار می‌گیرد. در واقع با مدیریت پایدار جنگل کشورهایی که پروژه‌های CDM را اجرا می‌کنند، از دو جنبه درآمد خواهند داشت. درآمد اول همان اعتباراتی است که از طریق صندوق کیوتو برای احیای جنگل در نظر گرفته می‌شود که به دولت‌ها و شرکت‌های بزرگ اجراکننده طرح می‌رسد. درآمد دوم مستقیما متوجه مردم و جوامع محلی است. مردم قادرند با بهره‌برداری از جنگل‌های کاشته‌شده و استفاده از چوب درآمد داشته باشند. بهشتی می‌گوید: «پروژه‌های CDM فقط وقتی قابل تعریف هستند که با مدیریت پایدار جنگل همراه باشند. یعنی جنگل‌ها پس از کاشت رها نشوند و مردم محلی نیز بتوانند از طریق آن درآمد داشته باشند. این پروژه‌ها باید روی جامعه تاثیر داشته باشند و تنها باعث درآمدزایی برای شرکت‌های بزرگ سرمایه‌گذاری و دولت‌ها نباشند.»بهشتی می‌گوید: «در دو حالت می‌توان برای طرح‌های جنگل‌کاری و احیای جنگل‌ها از ساز و کار CDM اعتبار گرفت. حالت اول احیای زمین‌های جنگلی از بین رفته است که به آن احیای جنگل یا Reforestation گفته می‌شود. برابر مقررات CDM اگر قسمتی از زمین‌های جنگلی پیش از سال 1990 دچار آتش‌سوزی یا آسیب شده باشند، می‌توان از طریق احیای این زمین جنگلی از مزایای CDM بهره گرفت. در حالت دوم اگر در زمینی تا 50 سال قبل جنگل وجود نداشته است، می‌توان با کاشت درخت در این زمین و تبدیل آن به جنگل دست‌کاشت از CDM اعتبار گرفت. به این کار Afforestation یا جنگل‌کاری گفته می‌شود.» به گفته بهشتی، طبق تعاریف CDM جنگل به محلی گفته می‌شود که بیش از 30 درصد پوشش گیاهی درختی داشته باشد. او می‌گوید: «معمولا کشورهایی که قصد دارند از طریق CDM زودتر به بهره‌برداری برسند سعی می‌کنند از گونه‌هایی که رشد سریع‌تری دارند استفاده کنند. چون میزان ترسیب کربن با سن و اندازه درخت رابطه مستقیم دارد.» CDM تعریف‌ها و فاکتورهایی برای درختان کاشته شده قائل است. اندازه درخت یکی از فاکتورهاست. در واقع مساحت فضای سبزی که با کاشت درختان به وجود می‌آید و نوع گونه درختی که کاشته شده است و سن گونه‌ها تعیین می‌کند که چه مقدار کربن ترسیب می‌شود. همچنین میزان دی‌اکسید کربن موجود در هوای یک منطقه و میزان دریافت دی‌اکسید کربن درخت در تعریف پروژه CDM مهم است. اما درآمد حاصل از کاشت درخت از طریق میزان ترسیب کربن توسط هر درخت کاشته شده محاسبه می‌شود. این میزان به CER معروف است. CER مشخص می‌کند که هر گونه درختی که به سن بلوغ رسیده است در یک سال چند تن کربن را ترسیب می‌کند. هم‌اکنون قیمت هر واحد CER بین 14 تا 23 یورو نوسان دارد. این قیمت معمولا به دلیل تاثیر استفاده از سوخت‌های فسیلی در انتشار دی‌اکسید کربن و همچنین نیاز کشورهای توسعه‌یافته به انرژی‌های پاک، متناسب با قیمت نفت تغییر می‌کند. قیمت CER به این معنا است که در قبال ترسیب هر تن کربن به وسیله درخت‌های کاشته شده، به کشور صاحب درخت 14 تا 23 یورو پول پرداخته می‌شود. به عنوان مثال گونه‌ای درخت کاج در جنگل‌های لبنان در سن بلوغ به طور متوسط سالانه 45 تن کربن را ترسیب می‌کند. به این ترتیب هر اصله از این درخت قادر است سالانه بین 630 تا 1035 یورو درآمد را برای کشور لبنان کسب کند. کاشت این درخت به تعداد زیاد می‌تواند حتی منبع درآمدی تازه را برای کشورهای درحال توسعه به وجود آورد.
دلیل اینکه قیمت CER با واحد یورو محاسبه می‌شود این است که ساز و کار و معاملات CDM تنها در اروپا پیگیری می‌شود و هنوز دولت ایالات متحده به‌طور کامل به پیمان‌نامه کیوتو نپیوسته است. از این رو تمامی معاملات CDM با واحد یورو انجام می‌شود. به گفته بهشتی، هم‌اکنون CER برای بسیاری از گونه‌های درختی که معمولا در پروژه‌های CDM استفاده می‌شوند، محاسبه شده است.